Superćelijska oluja intenzivna je grmljavinska oluja s mezociklonom, odnosno rotirajućim uzlaznim strujanjem. Zbog ove rotacije nazivaju se i rotirajuće grmljavinske oluje. Među četiri vrste grmljavinskih oluja (superćelijske, olujne, višećelijske i jednoćelijske), superćelijske su najrjeđe, ali potencijalno i najjače. Ove oluje mogu dominirati lokalnim vremenom i protezati se na području širine do 32 kilometra te obično traju dva do četiri sata.
Geografska distribucija
Superćelijske oluje mogu se pojaviti diljem svijeta pod određenim vremenskim uvjetima. Značajne regije uključuju visoke ravnice u središnjim Sjedinjenim Državama, dijelove Južne Amerike, Bangladeš i istočnu Indiju, Južnu Afriku i istočnu Australiju. Povremeno se javljaju u drugim područjima srednje geografske širine poput Europe i istočne Kine. Nažalost, tome smo posvjedočili i prošle godine u Hrvatskoj, gdje je superćelijska oluja prouzročila ogromnu štetu te čak odnijela i četiri života.
Vrste superćelijskih oluja
Superćelijske oluje mogu se klasificirati u tri vrste: klasične (normalna razina oborine), s niskim oborinama (low precipitation ili LP) i s visokim oborinama (high precipitation ili HP). LP superćelije češće su u sušnim klimama poput visokih ravnica Sjedinjenih Država, dok se HP superćelije nalaze u vlažnim regijama. Iako se mogu pojaviti bilo gdje pod pravim uvjetima, superćelijske oluje najčešće su u takozvanoj Aleji tornada u visokim ravnicama Sjedinjenih Država. Druge regije s velikom pojavom uključuju dijelove Europe, Tornado koridor u Argentini, Urugvaj i južni Brazil.
Karakteristike superćelijskih oluja
Superćelije su obično izolirane od drugih grmljavinskih oluja, iako ponekad mogu biti ugrađene u liniju oluje. To su kvazistacionarne oluje koje se često nalaze u toplom sektoru sustava niskog tlaka i kreću se prema sjeveroistoku duž hladne fronte. Superćelijske oluje mogu odstupati od srednjeg vjetra, pomičući se desno ili lijevo u odnosu na vertikalno smicanje vjetra. Povremeno se mogu podijeliti i u dvije superćelijske oluje sa suprotnim rotacijama.
Anatomija superćelijske oluje
Struktura superćelije uključuje nekoliko različitih značajki:
1. Prekoračenje vrha, odnosno kupolasto obilježje iznad najjačeg uzlaznog strujanja, koje se probija kroz troposferu u nižu stratosferu.
2. Nakovanj, koji nastaje kada se uzlazno strujanje sudari s gornjom troposferom i raširi, stvarajući izgled poput police ispred oluje.
3. Baza bez oborina, odnosno područje ispod glavnog uzlaznog toka gdje dolazi do priljeva, često relativno bez oborina.
4. Zidni oblak, koji se formira se blizu spoja između silaznog i uzlaznog strujanja i može ukazivati na potencijal tornada.
5. Mammatus oblaci, odnosno gomoljaste formacije oblaka ispod nakovnja, stvorene propadanjem hladnog zraka.
6. Prednje bočno silazno strujanje, odnosno područje najjačih i raširenih oborina, omeđeno specifičnom vrstom oblaka.
7. Stražnje bočno silazno strujanje, koje je složeno i o kojem se nedovoljno zna, a smatra se da igra ulogu u tornadogenezi i uzrokuje štetu od vjetra.
8. Bočna linija, odnosno linija manjih kumulusa (oblaka) formirana toplim uzlaznim zrakom uvučenim u glavno uzlazno strujanje.
Superćelijske su oluje fascinantni, ali potencijalno opasni vremenski fenomeni koji mogu uzrokovati loše vremenske uvjete, uključujući tornada, tuču i jake vjetrove. Razumijevanje njihove strukture i ponašanja presudno je za predviđanje i spremnost na njih.
